ਬੈਂਗਲੁਰੂ, 2 ਸਤੰਬਰ 2023 – ਚੰਦਰਯਾਨ-3 ਦੇ ਸਫਲ ਲੈਂਡਿੰਗ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਭਾਰਤੀ ਪੁਲਾੜ ਖੋਜ ਸੰਗਠਨ (ਇਸਰੋ) ਸੂਰਜ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਕਰਨ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਲਈ ਅੱਜ ਸਵੇਰੇ 11.50 ਵਜੇ ਪੀਐਸਐਲਵੀ ਐਕਸਐਲ ਰਾਕੇਟ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਆਦਿਤਿਆ ਐਲ-1 ਪੁਲਾੜ ਯਾਨ ਨੂੰ ਸ੍ਰੀ ਹਰੀਕੋਟਾ ਤੋਂ ਲਾਂਚ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ।
ਆਦਿਤਿਆ ਐਲ-1 ਸੂਰਜ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਪਹਿਲਾ ਭਾਰਤੀ ਮਿਸ਼ਨ ਹੋਵੇਗਾ। ਇਹ ਪੁਲਾੜ ਯਾਨ ਲਾਂਚਿੰਗ ਤੋਂ 4 ਮਹੀਨੇ ਬਾਅਦ ਲੈਗਰੇਂਜ ਪੁਆਇੰਟ-1 (L1) ‘ਤੇ ਪਹੁੰਚ ਜਾਵੇਗਾ। ਇਸ ਬਿੰਦੂ ‘ਤੇ ਗ੍ਰਹਿਣ ਦਾ ਕੋਈ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਇੱਥੋਂ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਸੂਰਜ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਮਿਸ਼ਨ ਦੀ ਅਨੁਮਾਨਿਤ ਲਾਗਤ 378 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਹੈ।
ਲਾਗਰੇਂਜ ਪੁਆਇੰਟ ਦਾ ਨਾਮ ਇਤਾਲਵੀ-ਫਰਾਂਸੀਸੀ ਗਣਿਤ-ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਜੋਸੇਫ-ਲੁਈਸ ਲੈਗਰੇਂਜ ਦੇ ਨਾਮ ‘ਤੇ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸਨੂੰ ਬੋਲਚਾਲ ਵਿੱਚ L1 ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਧਰਤੀ ਅਤੇ ਸੂਰਜ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਪੰਜ ਅਜਿਹੇ ਬਿੰਦੂ ਹਨ, ਜਿੱਥੇ ਸੂਰਜ ਅਤੇ ਧਰਤੀ ਦੀ ਗਰੈਵੀਟੇਸ਼ਨਲ ਫੋਰਸ ਸੰਤੁਲਿਤ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਸੈਂਟਰਿਫਿਊਗਲ ਬਲ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਅਜਿਹੀ ਸਥਿਤੀ ‘ਚ ਜੇਕਰ ਕਿਸੇ ਵਸਤੂ ਨੂੰ ਇਸ ਜਗ੍ਹਾ ‘ਤੇ ਰੱਖਿਆ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਇਹ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਦੋਹਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਸਥਿਰ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਊਰਜਾ ਵੀ ਘੱਟ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਪਹਿਲਾ ਲੈਗਰੇਂਜ ਬਿੰਦੂ ਧਰਤੀ ਅਤੇ ਸੂਰਜ ਵਿਚਕਾਰ 1.5 ਮਿਲੀਅਨ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੀ ਦੂਰੀ ‘ਤੇ ਹੈ।
ਆਦਿਤਿਆ ਪੁਲਾੜ ਯਾਨ ਨੂੰ ਸੂਰਜ ਅਤੇ ਪ੍ਰਿਥਵੀ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਇੱਕ ਹਾਲੋ ਆਰਬਿਟ ਵਿੱਚ ਰੱਖਿਆ ਜਾਵੇਗਾ। ਇਸਰੋ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ L1 ਬਿੰਦੂ ਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਹਾਲੋ ਆਰਬਿਟ ‘ਚ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਉਪਗ੍ਰਹਿ ਸੂਰਜ ਨੂੰ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਗ੍ਰਹਿਣ ਦੇ ਲਗਾਤਾਰ ਦੇਖ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ ਰੀਅਲ-ਟਾਈਮ ਸੋਲਰ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਅਤੇ ਪੁਲਾੜ ਦੇ ਮੌਸਮ ‘ਤੇ ਵੀ ਨਜ਼ਰ ਰੱਖੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ।
ਆਦਿਤਯ ਪੁਲਾੜ ਯਾਨ ਸੂਰਜ-ਧਰਤੀ ਦੇ L1 ਯਾਨੀ ਲੈਗ੍ਰਾਂਜੀਅਨ ਬਿੰਦੂ ‘ਤੇ ਰਹਿ ਕੇ ਸੂਰਜ ‘ਤੇ ਉੱਠਣ ਵਾਲੇ ਤੂਫਾਨਾਂ ਨੂੰ ਸਮਝੇਗਾ। ਇਹ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਵੈੱਬ ਬੈਂਡਾਂ ਤੋਂ 7 ਪੇਲੋਡਾਂ ਰਾਹੀਂ ਲੈਗਰੇਂਜੀਅਨ ਬਿੰਦੂ, ਫੋਟੋਸਫੀਅਰ, ਕ੍ਰੋਮੋਸਫੀਅਰ ਅਤੇ ਕੋਰੋਨਾ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਬਾਹਰੀ ਪਰਤ ਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਦੇ ਚੱਕਰ ਦੀ ਜਾਂਚ ਕਰੇਗਾ।